ბოლო ათწლეულის გლობალური კრიზისი ვიღაცის სასტიკი ფანტაზიის ნაყოფს წააგავს. დროდადრო ჩნდება გრძნობა, რომ სადღაც უკვე გინახავს ეს ყველაფერი. ასეც არის! ორუელის სკანდალური რომანი „1984“ სავსეა მომავლის შიშისმომგვრელი წინასწარმეტყველებებით, რომელიც უკვე ხდება. დისტოპიის ცნობილმა ავტორმა თანამედროვე საზოგადოება და ტექნოლოგია ისე აღწერა, თითქოს საკუთარი თვალით ნახა. გიამბობთ ყველაზე შოკისმომგვრელ დამთხვევებზე.
ორუელის რომანი
ჯორჯ ორუელმა მხოლოდ 47 წელი იცოცხლა, მაგრამ დატოვა მონუმენტური მემკვიდრეობა თავისი რომანების, მოთხრობების და ესეების სახით. რომანის „1984“-ის ყურადღებიანმა მკითხველებმა იპოვეს მწერლის 8 წინასწარმეტყველება, რომელიც უკვე ახდა. ეს მართლაც შთამბეჭდავია!
პროგნოზი მსოფლიოში ადამიანების ერთმანეთის მიმართ სიძულვილის შესახებ
ამ შხამიანმა გრძნობამ რომანის გმირები მიიყვანა ომამდე, ტოტალიტარიზმამდე, თავისუფლების შეზღუდვამდე და საიდუმლო შეთქმულებამდე. საკუთარი თავის და საზოგადოების მიმართ სიძულვილის გამო ხალხი ზღვარს გადავიდა და ტექნოლოგიების დახმარებით საკუთარი თავის განადგურება დაიწყო. მათ გამოიყენეს გენეტიკური ინჟინერია მიზნობრივი პროგრამირებისთვის. გაანადგურეს საგანმანათლებლო სისტემა, ოჯახის და ქორწინების ინსტიტუტები.
„ცივი ომის“ კონცეფცია სწორედ ბრიტანელი პროზაიკოსის წყალობით შემოვიდა. იგი აღნიშნავდა ერების საყოველთაო სიძულვილს ერთმანეთის მიმართ.
გაუთავებელი ომები
ორუელის სამყაროში მხოლოდ 3 დიდი სახელმწიფოა დარჩენილი: ევრაზია, ოკეანია და აღმოსავლეთ აზია. ნებისმიერ დროს ორ ქვეყანას შორის სამხედრო კონფლიქტი იყო. ასე, ყოველ 4 წელიწადში ერთხელ ოკეანია ცვლიდა მტერს და ოფიციალურ დოქტრინას, ხოლო ჭეშმარიტების სამინისტროს თანამშრომლები ასუფთავებდნენ და ცვლიდნენ მონაცემებს დოკუმენტებში.
„ოკეანია ყოველთვის ომობდა აღმოსავლეთ აზიასთან“ – ამბობდა პროპაგანდა. მანამდე კი სულ რაღაც ერთი კვირით ადრე მასთან კავშირში იყო და ევრაზიასთან იბრძოდა. მაგრამ ამის დამტკიცება არავის შეეძლო, ქაღალდზე მტკიცებულება არ იყო!
რა ხდება დღეს? მსოფლიოს დიდი სახელმწიფოები აწარმოებენ შეუჩერებელ ბრძოლას რესურსებისა და გონებისთვის, რომელსაც დასასრული არ აქვს.
ვიდეოთვალთვალის მოწყობილობები
„1984“ რომანის შემქმნელი გარკვეულ „ტელეეკრანებზე“ საუბრობს. დიდი ტელევიზორივით გამოიყურება და ყველა სახლში და საზოგადოებრივ ადგილას გვხვდება. მათი დახმარებით ხელისუფლება მოსახლეობაში თავის იდეებს ავრცელებს. ასევე „ტელეეკრანის“ მეშვეობით ოკეანიის მოქალაქეებს აკონტროლებს რეპრესიული ორგანო – „აზრის პოლიცია“. მოწყობილობას შეუძლია სახის, მიმიკის ცნობა, შეთქმულების გამოვლენა.
დღეს ტექნოლოგიებმა ისწავლეს სახის და მეტყველების ამოცნობა. ნებისმიერ მარჯვეს ბოროტი ზრახვით შეუძლია მათი გატეხა და ადამიანზე თვალთვალი.
2014 წელს Facebook ხმამაღალი სკანდალის ცენტრში აღმოჩნდა. კომერციულ მოსმენაში ბრალი დასდეს. სანამ მომხმარებელი სტატუსს აახლებდა, აპლიკაცია ავტომატურად არკვევდა სატელევიზიო შოუებს და მუსიკას, რომ შემდეგ შესაფერისი რეკლამა ეჩვენებინა. Google და Apple ხმოვანი ასისტენტები მთელი დღის განმავლობაში გვისმენენ.
„დიდი ძმა გითვალთვალებს“
რომანის სიუჟეტში დიდი ძმა გვევლინება ერთგვარ გლობალურ ზედამხედველად, რომელიც დაუმორჩილებლობისთვის გსჯით. პლაკატები მისი გამოსახულებით ყველა კედლიდან უყურებდნენ ოკეანიის მაცხოვრებლებს. სადაც არ უნდა წასულიყო ადამიანი, დიდი ძმის თავი უთვალთვალებდა, არ უშვებდა.
მსგავსი პრაქტიკა ჩრდილოეთ კორეელმა პროპაგანდისტებმა 2018 წელს გამოიყენეს. კიმ ჩენ ინის პლაკატები ხალხს მოუწოდებდა მეტი შრომისკენ. ვენესუელის ყოფილი პრეზიდენტის უგო ჩავესის თვალები ქვეყნის მაცხოვრებლებს სახლების ყველა კედლიდან და ბილბორდიდან უყურებდა.
ისტორიის „გაწმენდა“
ალბათ, ორუელის ყველაზე შემზარავი პროგნოზი სიმართლის ძიებას ეხება. მწერალი შიშობდა, რომ ის აღარავის არ დააინტერესებს ან ინფორმაციულ ხმაურში ჩაიძირება.
რომანის სიუჟეტის მიხედვით, ოკეანიის მთავრობა რეგულარულად აყალბებდა მონაცემებს და ანადგურებდა არასასურველ ისტორიულ ფაქტებს. ჭეშმარიტების სამინისტრო ყველა ბინძურ საქმეს აკეთებდა.
ამას დღეს ზოგიერთი ქვეყანა აკეთებს. იყენებენ ისტორიას პოლიტიკურ ინსტრუმენტად, ამართლებენ იმპერიალისტურ გეგმებს. მათ მოსახლეობას მონაცემების გადამოწმება არ სურთ. ის იდეოლოგიას ითვისებს და მასობრივი დანაშაულის შემსრულებელი ხდება.
ისტორიის გაწმენდის კიდევ ერთი მაგალითია დავიწყების უფლების შესახებ კანონის შემოღება. მისი წყალობით ნებისმიერ ადამიანს შეუძლია მოითხოვოს ცილისმწამებლური ინფორმაციის ამოღება საძიებო სისტემებიდან.
დიდი სამხედრო ბაზები
ორუელის რომანი აღწერს უზარმაზარ მცურავ ციხესიმაგრეებს, რომლებიც „შთანთქავდნენ იმდენ შრომას, რამდენიც დაიხარჯებოდა რამდენიმე ასეული სატვირთო გემის მშენებლობაში“ ეს ჩაუძირავი სამხედრო ბაზები „იცავდა საზღვაო კომუნიკაციების სტრატეგიულ პუნქტებს“.
მათი თანამედროვე განსახიერება არის ავიამზიდები და ხელოვნური კუნძულები, რომლებშიც განთავსებულია აეროპორტები, დოკები, სამხედრო ბაზები, ვერტმფრენის მოედნები, კურორტები და სავაჭრო ცენტრები. ასე, 2015 წელს ჩინეთში დაიწყო ასეთი 3 კმ სიგრძის პლატფორმის შემუშავება. მანამდე მსგავს პროექტებს სწავლობდნენ აშშ და იაპონია.
ხელოვნური ინტელექტი და ხმის ტექსტად გარდაქმნა
რომანში ნახსენებია ხელოვნური ინტელექტის პირველსახე. ინსტრუმენტი „ვერსიფიკატორი“ ქმნიდა ლიტერატურას და მუსიკას მთავრობის სტანდარტებით, ადამიანის ჩარევის გარეშე. მართალია, საკმარისი იყო მხოლოდ ასტროლოგიისთვის, კრიმინალური ქრონიკებისთვის, დაბალი ხარისხის შაირებისთვის, სპორტული ამბებისთვის და უხამსი ფილმებისთვის. დღეს ხელოვნური ინტელექტი სწავლობს სურათებზე, რომელსაც ვუშვებთ სპეციალური აპლიკაციით.
ისტორიის მთავარი გმირი მუშაობაში იყენებდა „ხმისჩამწერს“. ამ მოწყობილობას შეეძლო ხმის ამოცნობა და „ტელეეკრანზე“ ტექსტად გარდაქმნა. ასეთ ფუნქციებს ასრულებენ თანამედროვე ბოტები და გაშიფვრის პროგრამები. ჯერ სრულყოფილი არ არის, მაგრამ ამ აპლიკაციებს სწავლა შეუძლიათ.
ორუელის რომანი: მასების აზროვნების მართვა
ოკეანიის მთავრობამ გამოიგონა უნიკალური დიალექტი „ახალმეტყველება“. მასში ამოღებული იყო ყველა სიტყვა, რომელიც პარტიულ იდეოლოგიას ეწინააღმდეგებოდა, ზოგადი გრამატიკული წესების დაცვით. პოლიტიკოსებმა შექმნეს ახალი ლექსიკონი, რომ მოსახლეობისთვის გარკვეული პოზიცია თავს მოეხვიათ. „ახალმეტყველებას“ უნდა შეემცირებინა „აზრკრიმინალი“ – მავნე ფიქრები, რომელიც უკავშირდება სიტყვებს „თავისუფლება“ და „თანასწორობა“.
მაგალითად, უკრაინაში სრულმასშტაბიანი ომის დაწყების შემდეგ, რუსეთში „ახალმეტყველება“ გამოჩნდა. მან ხელი შეუწყო შეჭრის გამართლებას, დამალა ეკონომიკური პრობლემები და გაასწორა წარუმატებლობა ფრონტზე. „სროლის ხმა და კვამლი“ აფეთქებების და ხანძრის ნაცვლად, „კეთილი ნების ჟესტი“ დამარცხების აღიარების ნაცვლად – ეს მხოლოდ რამდენიმე მაგალითია.
ვიმედოვნებთ, რომ თანამედროვე საზოგადოება შეძლებს საღი აზროვნების შენარჩუნებას. ხოლო მწერლის გზავნილი დაგეხმარებათ სწორი დასკვნების გამოტანაში, სიყვარულისა და მშვიდობის დაბრუნებაში ჩვენი შვილებისა და შვილიშვილებისთვის.
