ოდითგანვე სასაქონლო-ფულადი ურთიერთობები ადამიანთა ურთიერთქმედების მთავარი სისტემა იყო. მიჩვეული ვართ, მივიღოთ ხელფასი გაწეული სამუშაოსთვის და დავხარჯოთ ეს ფული საჭირო ნივთების და სერვისის მისაღებად. მხოლოდ ამ ფულის ოდენობა და მათი ნომინალი იცვლება. ზრდასრულ თაობას კარგად ახსოვს საბჭოთა კავშირის ეკონომიკური რეფორმები. როგორი იყო ფული სსრკ-ში და რისი ყიდვა შეეძლო ამით რიგით მოქალაქეებს, ამას პაპარაცის დღევანდელი სტატიიდან გაიგებთ.
სავალუტო რეფორმა სსრკ-ში დაიწყო თითქმის რუსეთში 1917 წლის რევოლუციის შემდეგ. სამეფო ფული ამოიღეს და მათ ნაცვლად მოვიდა ახალი კუპიურები და მონეტები. ფასები გაიზარდა, ფული და მათი ღირებულება შეიცვალა. სსრკ-ს ბოლო ფინანსური სისტემა 60-იან წლებში მოხდა და საბჭოთა კავშირის დაშლამდე გაგრძელდა. სწორედ ეს ფული ახსოვთ მათ, ვისაც სსრკ-ს ეპოქაში უცხოვრია. რისი ყიდვა შეიძლებოდა სსრკ-ს ფულით და რამდენი იყო მოქალაქეების უმეტესობის ხელფასი?
სსრკ-ს ფული: რისი ყიდვა შეეძლო საბჭოთა მოქალაქეს ხელფასით?
60-70-იან წლებში სსრკ-ში საშუალო ხელფასი 120 მანეთი იყო. ინჟინრები, მასწავლებლები, ექიმები და ქარხნის მუშები ამ ოდენობის ხელფასს იღებდნენ. საშუალო სტატისტიკურ აღრიცხვაში არ შედიოდა ქვეყნის და პარტიის ადმინისტრაციის და ხელმძღვანელობის შემოსავალი. ქვეყანაში დაუწერელი სლოგანი იყო, იცხოვრე მოკრძალებულად. ფუფუნებაში ცხოვრება მხოლოდ ერთეულებს შეეძლოთ. მათ, ვისაც ჰქონდა კავშირები ან სავაჭრო სისტემაში მუშაობდა. სხვები კმაყოფილდებოდნენ დეფიციტით და წლები აგროვებდნენ ფულს სასურველი ავეჯის ან ტექნიკის შესაძენად.
საშუალოდ, ხელფასი საკმარისი იყო კვებისთვის და პირველადი მოხმარების ნივთების შესაძენად. საქონელი მრავალფეროვნებით არ გამოირჩეოდა და ხშირად რიგში დგომა უწევდათ რაიმე პროდუქტის შესაძენად. ასევე ვარაუდობდნენ, რომ ადამიანი კულტურულად უნდა განვითარებულიყო, ამიტომ კინო-თეატრის ბილეთები იაფი ღირდა. თვეში ერთხელ კინოში ან სპექტაკლზე დასწრება შეგეძლო. წიგნის შეძენა 1-3 მანეთად შეიძლებოდა და წიგნებს დიდი სიამოვნებით ყიდულობდნენ. მართალია, იყვნენ აკრძალული ავტორები და გამოცემები, იქ წიგნების ღირებულება საგრძნობლად იზრდებოდა. მაგრამ სსრკ იყო ერთ-ერთი ყველაზე მკითხველი ქვეყანა მსოფლიოში.
ხელფასის გარდა ქვეყნის მოქალაქეებს ბევრი „სარგებელი“ ჰქონდათ. უფასო სადილი სასადილოებში, სხვადასხვა სპორტული წრეები ბავშვებისთვის, პიონერთა ბანაკები და დასასვენებელი ცენტრები. ეს ყველაფერი ხელმისაწვდომი იყო, თუ ადამიანი იყო საწარმოს ან საგანმანათლებლო დაწესებულების პროფკავშირის წევრი. ეს სავალდებულო პირობა იყო და ამ წევრობაზე უარის თქმა არ შეიძლებოდა. ყოველწლიურად ხელფასის ნაწილი პროფკავშირის ორგანიზაციის ბიუჯეტში ირიცხებოდა. ამიტომაც, საწარმოს თანამშრომელს შეეძლო იმედი ჰქონოდა, რომ უფასოდ დაისვენებდა სანატორიუმში ან გაუშვებდა ბავშვს ბავშვთა ბანაკში, მიიღებდა საჩუქრებს დღესასწაულებზე და პირველ შესატან თანხას ავეჯის ან ტექნიკის შესაძენად.
რომელ პროდუქტებს ყიდულობდნენ ყველაზე ხშირად?
კოლმეურნეობების და საკვების გადამამუშავებელი ქარხნების უზარმაზარი ქსელის წყალობით, საკვების ხარჯები ძალიან დაბალი იყო. მაგალითად, ერთ მანეთად შეგეძლო გეყიდა 10 კგ კარტოფილი მაღაზიაში და 20 კგ კარტოფილი ბაზარში. ნებისმიერი საბჭოთა ოჯახის სუფრაზე მთავარი კერძი პური იყო. სსრკ-ში იყო ბევრი პურ-ცომეული, სხვადასხვა ფუნთუშები, ღვეზელები. პური იყო ჭვავის, ხორბლის. ხორბლის პური ყველაზე ძვირი იყო და 24 კაპიკი ღირდა. ამავდროულად, პურის წონა დაახლოებით 1 კგ იყო. მაღაზიაში სამ მანეთად შეგეძლო გეყიდა 1 კგ მოხარშული ძეხვი ან 1 კგ ხმელი ყველი.
სათამაშოები იყო ხელმისაწვდომი და ძალიან ხარისხიანი. ზოგჯერ მემკვიდრეობით გადადიოდა. მაგალითად, 10 მანეთად შეგეძლო გეყიდა „ახალგაზრდა ტექნიკოსის ნაკრები“. ბავშვიც სიამოვნებით აწყობდა სხვადასხვა მოწყობილობას და თან სწავლობდა. 10 მანეთი ღირდა თვითმფრინავის ბილეთიც, ამიტომ ამ ტიპის ტრანსპორტი ძალიან პოპულარული იყო ქვეყნის მეორე მხარეში სწრაფად მისასვლელად. ბავშვის სასკოლო ფორმა საშუალოდ 20 მანეთი ღირდა, მაგრამ ყიდულობდნენ არა ერთი წლით, არამედ რამდენიმე წლით.
როგორც ვთქვით, საბჭოთა ადამიანს საშუალო ხელფასით შეეძლო მშვიდად ეცხოვრა პირველადი მოხმარების ნივთებით. სსრკ-ში მიღებული არ იყო უმუშევრად ყოფნა და პასიური ჩართვა საზოგადოებაში, ამიტომაც ყველა ცდილობდა თავისი წვლილი შეეტანა ქვეყნის განვითარებაში.
