საყოველთაო კოლექტივიზაციამ სოფელს მძიმე წერტილი დაუსვა. მშრომელ გლეხებს მათი ნაკვეთები წაართვა. საბჭოთა ხელისუფლებამ მოწყვიტა ცოცხალი ფესვი, რომელიც მფლობელს მიწასთან ახლოს აჩერებდა. ცოტას თუ მოეწონა არაფრის ქონის პერსპექტივა და სოფლის ახალგაზრდობა უკეთესი ცხოვრების საძიებლად ქალაქში გაიქცა. ვინაიდან კოლმეურნეობებს სამუშაო ძალა სჭირდებოდათ, ხელისუფლება ახალგაზრდა სპეციალისტების შენარჩუნებას მთელი ძალით ცდილობდა. ნებართვის გარეშე ფერმის დატოვების უფლება არ ჰქონდათ.
სოფლის ახალგაზრდობა
როგორც წესი, სოფლის ახალგაზრდობა გარკვეული ტერიტორიის საზღვრებს არ ტოვებდა. საქმროები ირჩევდნენ მეწყვილეს ადგილობრივი გოგოებისგან ან მეზობელ სოფლებში მაჭანკლებს აგზავნიდნენ. ახლობლების უმეტესობა ახლოს იყო. დარდშიც და სიხარულშიც ერთმანეთს ეხმარებოდნენ, ხოლო როცა დღესასწაული მოდიოდა, ყველა სახლი სტუმრებით ივსებოდა. სოფლად ყოველთვის მძიმე შრომა უწევდათ, მაგრამ გართობაც იცოდნენ: ხმის ჩახლეჩამდე მღეროდნენ, ქანცის გაცლამდე ცეკვავდნენ.
მაშინ ცოცხალი კომუნიკაცია ჭარბობდა. ახალგაზრდები მეზობელი სოფლებიდან საღამოობით და დღესასწაულებზე იკრიბებოდნენ. გაცნობა პირადად ხდებოდა, ხოლო ადამიანზე დამატებითი ინფორმაციის გაგება ადვილად შეიძლებოდა ნათესავებისგან ან ნაცნობებისგან, ამიტომ მწარე იმედგაცრუება არ ყოფილა.
ბებიაჩემის ისტორია
ასე გათხოვდა ბებიაჩემი მეზობელი სოფლის ბიჭზე და სიბერემდე შეხმატკბილებულად იცხოვრეს. თავად მრავალშვილიანი ოჯახიდან იყო. ეს ვერავის გააკვირვებდა, მაგრამ აღსანიშნავია, რომ ღმერთმა ოჯახს მხოლოდ ქალიშვილები აჩუქა. დები გაიზარდნენ და გასათხოვარ ლამაზ გოგონებად გადაიქცნენ.
თაყვანისმცემლები მოსვენებას არ აძლევდნენ. ბაბუაჩემი ძალიან ფლეგმატური ახალგაზრდა იყო, მაგრამ გოგოებს ისიც სტუმრობდა. ოღონდ სიტყვა „შეკრებას“ იღებდა, როგორც სახლში შესვლას, ცარიელ ადგილზე დაჯდომას და მთელი საღამო ჩუმად ყოფნას. ერთხელ მორცხვ ბიჭს უთხრეს, რომ დებს ყველა დაიტაცებს და თავად მარტო დარჩება. მან კი ღიმილით თქვა: „ნახე, რამდენი არიან! ნებისმიერ შემთხვევაში, ერთი შემხვდება!“
როცა სოფლის მოსახლეობაზე პასპორტების დარიგება დაიწყო, თავმჯდომარეზე დამოკიდებულება შესუსტდა და პერსონალის ბრუნვა განახლდა. ასი წლის განმავლობაში სოფლიდან გაქცევის სურვილი ტრადიციაში გადაიზარდა. სკოლის დასრულებისთანავე ქალაქში მიდიოდნენ პროფესიული ან უმაღლესი განათლების მისაღებად და ბევრი მათგანი აღარ დაბრუნებულა.
მხოლოდ ერთეულები რჩებოდნენ მოხუცი მშობლების მხარდასაჭერად. ეს საკმარისი იყო იმისთვის, რომ სახლები არ დაცარიელებულიყო, მაგრამ დასახლების გაფართოებაზე საუბარი არ ყოფილა. ძნელი წარმოსადგენია, რამდენად გაიზრდებოდა გლეხების რაოდენობა ამ ხნის განმავლობაში, ახალგაზრდობას რომ არ დაეტოვებინა მშობლიური მიწა და სადმე ახლოს სახლი აეშენებინა. ახლო წარსულში სოფლის ოჯახში ორი შვილი იშვიათი იყო, რადგან ჩვეულებრივ სამ ან მეტს აჩენდნენ. ამაზე ხალხში ხუმრობდნენ: მინდორში გამოდიან, გული ხარობს, სუფრასთან დასხდებიან, გული ტირის!
ყვაოდა მხოლოდ მოწინავე მეურნეობები, რომლებშიც შორსმჭვრეტელმა სოფლის საბჭომ იცოდა, როგორ დაეინტერესებინა ახალგაზრდა ოჯახები. მათ უზრუნველყოფდნენ საცხოვრებლით და მაღალი ხელფასით ახალისებდნენ. ასეთ სოფლებში მთელი წელი სიცოცხლე დუღდა. სხვა დასახლებები მხოლოდ ზაფხულის ან ზამთრის არდადეგების დროს ცოცხლდებოდა.
მაშინ სტუდენტები სახლში ბრუნდებოდნენ და ახლო ნათესავებს სტუმრობდნენ, რომ ნათესავები ენახათ და სუფთა ჰაერი ჩაესუნთქათ. ხანდახან ქალაქელი შვილიშვილები მთელ ზაფხულს საყვარელ ბებია–ბაბუასთან ატარებდნენ, რადგან მათ მოზარდ ორგანიზმზე დადებითად მოქმედებდა. სამწუხაროდ, შემოდგომის დადგომისთანავე მათი ეზოები ისევ ცარიელდებოდა.
