რამდენიმე დღის წინ შემხვდა უკრაინელი ქალის ამაღელვებელი პოსტი, რომელიც მძიმე ბედის გამო სახლიდან შორს აღმოჩნდა. გულწრფელად, კითხვისას ცრემლებს ვერ ვიკავებდი. მეც სამშობლოდან შორს ვარ და ვიცი, რომ დასავლეთ ევროპაში ცხოვრება არ არის ისეთი, როგორც ფილმებში ვხედავთ. რა თქმა უნდა, თუ ადგილობრივი არ ხართ.
ახლა ჩემი ამბის გმირი ირლანდიაშია, მაგრამ მისი მდგომარეობა ადვილი არ არის. მეგობრებმა დახმარება შესთავაზეს, რომ ახალ ქვეყანაში მოწყობილიყო, მაგრამ ყველაფერი გეგმის მიხედვით არ წავიდა. უკან ვეღარ ბრუნდება, სახლის ქვაც აღარ დარჩა. უახლოესი ნათესავები დაპატიჟებას არ ჩქარობენ, მაგრამ შურთ. რომ იცოდნენ, რა სიტუაციაა სინამდვილეში, აღფრთოვანებას მოთოკავდნენ. გიზიარებთ ძირითად პრობლემებს, რომელთაც დღეს სხვადასხვა ქვეყნის ემიგრანტები აწყდებიან.
ცხოვრება დასავლეთ ევროპაში და გამოწვევები, რომელიც მოაქვს
40–50 წლის ასაკში საზღვარგარეთ გადასვლა ადვილი არ არის. ახალგაზრდები ფიქრობენ, რომ საზღვრის გადაკვეთისთანავე შესაძლებლობები ჩნდება. მაშინაც კი, როდესაც აღმოჩნდება, რომ ასე არ არის, მათი ენთუზიაზმი და ძალა საკმარისია ყველა სირთულის დასაძლევად. რაც უფრო ასაკოვანია ადამიანი, მით უფრო რთულია ამის გაკეთება. მაგალითად, უკრაინელი ქალი, რომლის ამბავმა დამაინტერესა, 42 წლის ასაკში უცხოეთში გადავიდა, სრულიად მარტო. ასე აღწერს თავის გამოცდილებას :
„არ მყავს არც ქმარი, არც შვილები. ჩემი ასაკის ქალებს კარგი მიზეზი აქვთ, რომ უცხო ქვეყანაში მაქსიმალური ძალისხმევა გაიღონ. ამას აკეთებენ შვილების გულისთვის, რომ შორს იყვნენ იმ საშინელებისგან, რაც მათ სამშობლოში მოხდა. საერთო ინტერესები აქვთ, იკრიბებიან და ერთმანეთს ეხმარებიან. მე კი აქ სულ მარტო ვარ“.
მისი მოგზაურობა პოლონეთში დაიწყო. პროგრამით წავიდა, როცა სახლიდან აღარაფერი დარჩა. პოლონეთში ის და სხვა ქალები შეიყვანეს საერთო საცხოვრებელში, საბუთების მომზადებაში დაეხმარნენ, მაგრამ ამით მორჩა. ვერც ენის ცოდნა, ვერც სამსახური, ვერც შესაფერისი საცხოვრებელი მოიძებნა. ძველმა კავშირებმა იხსნა სასოწარკვეთისგან. კლასელმა შესთავაზა ირლანდიაში ბედის ცდა. ასე იპოვა სამსახური, საცხოვრებელი და თითქოს ყველაფერი დალაგდა. თუმცა ბედნიერება ვერ მოიპოვა, მხოლოდ დეპრესია გაძლიერდა. რატომ? ყველაფერში დამნაშავეა ემიგრანტის სინდრომი ან ულისეს სინდრომი. როგორ იწყება ეს სინდრომი?
ნიუანსები, რომელთაც დასავლეთ ევროპაში აწყდებიან ემიგრანტები
როგორც წესი, პირველი შთაბეჭდილება დადებითია, განსაკუთრებით ახალგაზრდებში. სუფთა ქუჩები, ლამაზი არქიტექტურა, გააზრებული ურბანული დაგეგმარება თავის საქმეს აკეთებს. თავიდან ფიქრობ, რომ კომპიუტერულ თამაშში მოხვდი, რადგან თვალი ვერც ერთ არასწორ კუთხეს იჭერს. არანაირი ხმაური ღამით, ყველგან კეთილმოსურნე პოლიციელები და სრული წესრიგი (თუ გადავაჭარბებთ, რა თქმა უნდა). შეგიძლიათ იპოვოთ საეჭვო უბნები, ნაგავი, მაგრამ უფრო მცირე რაოდენობით, ვიდრე აღმოსავლეთ ევროპაში.
რა თქმა უნდა, ეს ბევრს შოკში აგდებს. ცხოვრების დონე, მრავალფეროვნება და ყველა სახის პროდუქციის და ტექნიკის ხელმისაწვდომობა. ძეხვი და წითელი თევზი ერთი და იგივე ფასში, 1 ავოკადო 2–3–ჯერ უფრო იაფია, ვიდრე საზოგადოებრივ ტრანსპორტში მგზავრობის საფასური. დასავლეთ ევროპაში ცხოვრება კარგია იმით, რომ უზრუნველყოფს ძირითად საჭიროებებს და იძლევა კომფორტის შეგრძნებას. მათაც, ვინც შემწეობაზე ცხოვრობს, მრავალფეროვანი კვების და მომსახურების მიღება შეუძლია. თუმცა ასეთ პირობებშიც ცოტაა პირველადი მოთხოვნილებების დასაკმაყოფილებლად.
პირველი დაბრკოლება: ენობრივი ბარიერი და იზოლაცია
ემიგრანტებს უცხოური ენის, განსაკუთრებით გერმანული ენის სწავლა ძალიან უჭირთ, მაგრამ ნელ–ნელა ყველა სწავლობს: სტუდენტებიც და მრავალშვილიანი დედებიც. და მაინც, დიდი სტრესია: შეცდომები საბუთების შევსებისას, დეზორიენტაცია მისამართებსა და სახელებში, მუდმივი ბოდიში ადგილობრივებთან ენაჩლუნგობისთვის. ამას დაუმატეთ სხვისი ნათქვამის გაგების უუნარობა დიდი ხნის განმავლობაში. ასევე სოციალური იზოლაცია, რომელიც ამისგან მომდინარეობს.
სწორედ აქედან იწყება ე.წ. ემიგრანტული სინდრომი – უსარგებლობის და გაუცხოების განცდა. ყველაფერი სხვანაირია, გაუგებარი, უცხო. ამ ქვეყანაში უცხო და გაუგებარი ხართ.
რაც მეტი დრო გადის, მით უფრო შორდები საყვარელ ადამიანებს. ნელ–ნელა ყოფილ კოლეგებთან და ნაცნობებთან მიმოწერა წყდება, ძველი კონტაქტები კვდება. იქმნება შთაბეჭდილება, რომ უცხო მიწაზე სიცოცხლე არ არის, სამშობლოშიც არავინაა. ახლო ნათესავების გარდა – ისინი ყოველთვის რჩებიან და მათზე ნაღველი დაბრუნებას გვაიძულებს.
გემოვნების და ხასიათის შეცვლა
საცხოვრებელი ადგილის შეცვლისას ადამიანი დიდ ცვლილებებს განიცდის, მსოფლმხედველობიდან უმცირეს დეტალებამდე. ადრე მოგწონდა ხაჭო მურაბით საუზმეზე, ახლა სად იპოვი ამ ხაჭოს? მართალია, ადამიანი ახალ კვების სისტემას 3–4 თვეში ეგუება, მაგრამ საყვარელი კერძებისადმი მონატრება მარტივად არ ქრება.
ადამიანი იცვლება მოულოდნელი მიმართულებით: იცვლება გრაფიკები და ჩვევები, რაც ბევრს აშინებს. ზოგიერთი ემიგრანტი აღწერს ამ გრძნობას, როგორც საკუთარი თავის დაკარგვას.
ჩივილზე აკრძალვა
ახლა ისეთი დროა, რომ ემიგრაციაში დეპრესიაზე ჩივილი ცუდი ტონია. განსაკუთრებით, ადგილობრივებთან! არავინ აუქმებს ქსენოფობიას და დასავლეთ ევროპის ყველა მაცხოვრებელი ემიგრანტებს აღფრთოვანებით არ ხვდება. რთულია იწუწუნო სტუმრად, ასეა?
სამშობლოში დარჩენილ ხალხთანაც ვერ იტირებ, რა რთულია ახალ ცხოვრებასთან შეგუება. მათ საკუთარი პრობლემები აქვთ. უფრო მეტიც, ბევრი ნათესავი შურით ან აღტაცებით საუბრობს ახლობლის სამშობლოდან წასვლაზე. დასავლეთში ცხოვრება ბევრს ზღაპარი ჰგონია.
პრობლემები დასაქმებასთან დაკავშირებით
მართალი არ არის, რომ აქ სამსახურის პოვნა შეუძლებელია. სამსახური არის, საკმარისად ბევრი, ყველასთვის საკმარისი. თუმცა უნდა გესმოდეთ, რომ ეს სამსახურია, რომელიც განკუთვნილია დაბალი კვალიფიკაციის სპეციალისტებზე. სამსახური, რომელსაც თავად გერმანელი, პოლონელი და ფრანგი არ შეასრულებს. ეს არის მომსახურების სფერო: სარესტორნო სერვისი, დალაგება, სამშენებლო სამუშაოები, საქონლის დახარისხება საწყობებში, მოსავლის აღება.
აღმოსავლეთ ევროპაში ადამიანების 80%–ს უმაღლესი განათლება აქვს და ეს ძალიან მაღალი მაჩვენებელია. ბევრ ჩვენ თანამემამულეს ჭუჭყში ან ჭურჭლის სარეცხ მანქანაში ქექვა სამარცხვინოდ მიაჩნია, ამიტომ შემწეობაზე ცხოვრობს და ელოდება, როდის გამოჩნდება სამსახური მისი პროფესიით. სამწუხაროდ, შესაბამისი ევროპული დიპლომის გარეშე ეს თითქმის შეუძლებელია.
თუმცა დროთა განმავლობაში ესეც გადის, უფრო სწორად, დაძლევა ხდება. სხვა ქვეყანაში გადასვლა მარტივი არასდროს არის. ჩვენ განსაკუთრებით გვიჭირს. სულ სამშობლოს მიწა და ახლობლები გვიზიდავს. ეს ლტოლვა ათწლეულები არ ქრება, მაშინაც კი, როცა თითქოს ყველაფერი დალაგებულია.