ჰაერში ტრიალებს პირველი გაღვიძებული ხეხილის არომატი და შორეულ წარსულზე მოგონებებს აბრუნებს. მალე ქუჩები გაივსება ამ წლის ბოლო ზარისკენ მიმავალი მხიარული მოსწავლეებით. ალბათ, არაფერი შეედრება ბოლო ზარის მოგონებებსა და ისტორიებს. კიდევ ერთი სასწავლო წელი უკან რჩება, წინ კი – საზაფხულო არდადეგები. ზოგიერთი მოსწავლე სხვებზე უფრო ბედნიერია. მათ ფორმაზე მიბმულია კურსდამთავრებულთა ლენტი.
კარგი საბაბია, რომ ნოსტალგიაში ჩავიძიროთ. დაფიქრებულხართ, რატომ გვაქვს პირველი და ბოლო ზარის ტრადიცია? ვინ მოიფიქრა და რატომ? რაც არ უნდა იყოს მიზეზი, შედეგი იგივე დარჩება. ბოლო ზარი ბევრისთვის ბავშვობიდან ერთ–ერთ ყველაზე კარგ მოგონებად რჩება.
ისტორია და საინტერესო ფაქტები ბოლო ზარის შესახებ
ბოლო ზარის მასობრივი ტრადიცია მხოლოდ 70–იან წლებში გაჩნდა. მას კარგად იცნობენ ჩვენი მშობლები, მაგრამ ბებია–ბაბუა – არა. და მაინც, ამ ზეიმს ჰყავს მშობელი – ფიოდორ ბრაუხოვეცკი. მას ნოვატორ მასწავლებელს უწოდებდნენ. რუსეთში, ქალაქ კრასნოდარის მე–12 სკოლაში ასწავლიდა.
რა საჭირო იყო ამის გაკეთება? რა თქმა უნდა, სიმბოლიზმის სახელით! ასევე იმ მიზეზით, რომ ნოვატორი ფიოდორ ბრაუხოვეცკი იყო ახალგაზრდების ორგანიზების იდეის დიდი გულშემატკივარი. გატაცებული იყო ანტონ მაკარენკოს ნამუშევრებით, როგორ უნდა შექმნა მეგობრული ბავშვთა გუნდი. რა გააერთიანებს ბავშვებს ყველაზე უკეთ, თუ არა ნამდვილი დღესასწაული მათ პატივსაცემად?
ყველაზე საინტერესო ის არის, რომ პირველად გამართეს არა ბოლო ზარი, არამედ ზეიმი თავად სკოლის პატივსაცემად. იმიტომ, რომ მაშინ 1944 წელს იგი მოეწყო მოსწავლე მირონენკოს პატივსაცემად, რომელმაც მიიღო სსრკ გმირის წოდება. ასევე იყო ერთი მადლობის წერილი ლენინგრადიდან მე–12 სკოლისადმი, რომელმაც ასეთი ოქროს ბიჭი გაზარდა. ზეიმი ისეთი ენთუზიაზმით მიიღეს, რომ მასწავლებლებისთვის ნათელი გახდა – ასეთი დღეები ძალიან სჭირდება სკოლას!
ტრადიციამ სწრაფად გაიდგა ფესვები და სასწავლო წლის დასასრულთან მიახლოების გამო ბოლო ზარის ხასიათი შეიძინა. ზეიმის მთავარი ატრიბუტი იყო თავად ზარი, შეკრული ლენტით, ყვავილები, ბუშტები და ამ დღისთვის სპეციალური სკოლის ფორმა. ამაზე მოგვიანებით! სხვათა შორის, ბოლო ზარზე – ეს ერთადერთი სიახლე არ არის 50–იანი წლების მასწავლებლებისგან. დედაენის დღის, ცოდნის დღის და მასწავლებლის დღის აღნიშვნაც ამ დროს დაიწყეს.
ბოლო ზარის ფორმა
რა თქმა უნდა, ასეთი ფორმა ეხებოდა კურსდამთავრებულებს და ზოგჯერ პირველკლასელებს. ბიჭები იცვამდნენ მკაცრად თეთრ პერანგს და პიჯაკს, გოგონები – მაქმანიან წინსაფარს ლენტით. მახსოვს, ჩემი წინსაფარი დედამ შემიკერა! იმ დროს ბევრს ოჯახში ასე აკეთებდნენ. ხანდახან წინსაფრები თაობიდან თაობას გადაეცემოდა. მაგალითად, დღემდე შენახული მაქვს დეიდას წინსაფარი, მაგრამ იმდენად ძველი და გაცვეთილი იყო, რომ ახლის შეკერვა გადავწყვიტეთ.
მახსოვს, ჩვენს სკოლაში იყო ჩვენების მოწყობის ტრადიცია პირველ და ბოლო ზარზე. უფროსკლასელს ხელში აჰყავდა პირველკლასელი (როგორც წესი, გოგო). პირველკლასელის ამოცანა იყო პირველი ან ბოლო ზარის ხმამაღლა დარეკვა, სანამ ისინი წრეზე დადიოდნენ. სიტყვებით ვერ გამოხატავ სხვა პირველკლასელების შურიან მზერას, რომელთაც ასევე სურდათ ზარის დარეკვა. ძველი, სპილენძის, დიდი წითელი ან თეთრი ლენტით.
ჰელიუმის ბუშტები ბოლო ზარზე
არა ყველა, მაგრამ ბევრ სკოლაში ბოლო ზარზე ფერად–ფერად ჰელიუმის ბუშტებს ცაში უშვებდნენ. ტრადიციულად, მიღებული იყო სურვილის ჩაფიქრება ნათელი და წარმატებული მომავლისთვის. როგორც მახსოვს, გაშვების შემდეგ ბევრი ბუშტი სადენებში იხლართებოდა ან ხეებზე რჩებოდა რამდენიმე დღით. ცაში აფრენილებს კი მანამ არ ვაშორებდით თვალს, სანამ ჰორიზონტიდან არ გაქრებოდა. აუხსნელი მიზეზით ბუშტებს ყველა უყურებდა, ბავშვებიც და უფროსებიც. თითქოს რაღაც ჰიპნოზი იყო. თითქოს, რა არის განსაკუთრებული ამ ბუშტებში?
რა ყვავილებს ჩუქნიან ბოლო ზარზე
ჩემს მეხსიერებაში არ ყოფილა ზეიმი, რომ ყვავილების გარეშე მივსულიყავი. ამ მიზეზით მამა საღამოს ყვავილების მაღაზიაში მიდიოდა. დილით ყიდვა უბრალოდ შეუძლებელი იყო. დახლები სავსე იყო ისე, როგორც სიყვარულის დღეს. უკვე საღამოს მქონდა ყვავილების თაიგული, რომელსაც დილამდე ცივი წყლით სავსე ტაშტში ვტოვებდით. ხშირად ვჩუქნიდით წითელ და თეთრ ქრიზანთემებს, გვირილებს, ვარდებს განსაკუთრებულ შემთხვევებში. მაგალითად, ბოლო ზარზე. თაიგულს, როგორც წესი, კლასის მასწავლებელს ან საყვარელ მასწავლებელს აძლევდნენ.
როგორ აღნიშნავენ ბოლო ზარს მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყანაში?
აღმოსავლეთ ევროპის ტრადიციები ძალიან განსხვავებულია, ეს გასათვალისწინებელია. მაგალითად, იაპონიაში, ბოლო ზარი ხდება ძალიან მოკრძალებულად და ოფიციალურ დონეზე. მათ აქვთ ძალიან რომანტიკული ტრადიცია კურსდამთავრებულთათვის. თუ მათ შორის არიან შეყვარებული წყვილები, ახალგაზრდა მამაკაცი შეყვარებულს ჩუქნის ქურთუკის ზედა ღილს. ითვლება, რომ ეს სიყვარულის სიმბოლოა, რომელიც სკოლის დამთავრების შემდეგაც არ დასრულდება.
გერმანელები უფრო მხიარულად აღნიშნავენ. ბოლო დღეებში სკოლაში დადიან ფერადი ან თუნდაც სასაცილო კოსტიუმებით. აწყობენ სხვადასხვა კონკურსს, მასწავლებლებს ეხუმრებიან და, რა თქმა უნდა, მთელი ღამე ქეიფობენ. რასაც ვერ ვიტყვით სხვა კლასებზე. მათთვის ბოლო ზარი მომავალ რთულ გამოცდებთან ასოცირდება.
დანიაში ბოლო ზარს შამპანურით და მარწყვით ხვდებიან. არგენტინაში არსებობს ტრადიცია, რომლის გამოც სკოლის მოსწავლეები არ იცვამენ ახალ ნივთს ბოლო ზარზე. ამ ღონისძიების პატივსაცემად მოსწავლეები ერთმანეთს კეტჩუპს, მდოგვს უსვამენ, ბრჭყვიალებს და კონფეტებს აყრიან.
ნორვეგიაში ბოლო ზარზე მიმავალი მოსწავლეები შორიდან ჩანს. აცვიათ წითელი კომბინეზონი და კეპი. ხშირად თავიანთ კომბინეზონზე ან ქურთუკზე ტოვებენ სურვილებს მარკერით.
ჩემთვის გაზაფხული ნოსტალგიის დროა. ალბათ იმიტომ, რომ ეს ზაფხულის სეზონის დასაწყისია, რომელიც ყოველთვის სავსეა ნათელი მოგონებებით. ხანდახან ძალიან გვინდა დავბრუნდეთ და მოსწავლის თვალით დავინახოთ ბოლო ზარი. დიახ, როგორც მშობელი, ხანდახან ფიქრობ, როგორ გენატრება სკოლის მერხი.
